Przecinek we właściwym miejscu – Meandry polszczyzny, interpunkcja cz. 3

Wiele osób ma problemy ze wstawianiem przecinka we właściwym miejscu. Czytając niektóre teksty, zwłaszcza zamieszczane w internecie, można dojść do wniosku, że o umiejscowieniu przecinków autor decydował w drodze losowania. Często zdarzają się również przypadki, że piszący zupełnie zapominają o przecinkach, zwłaszcza widoczne jest to w korespondencji mailowej. Są to oczywiście skrajne przypadki i zapewne nikt, kto zajmuje się profesjonalnie językiem – jak tłumacz, nie ma aż takich problemów. Jednak i osoby profesjonalnie zajmujące się tłumaczeniem tekstów miewają wątpliwości, w którym miejscu należy przecinek postawić – i im właśnie dedykujemy ten wpis.

Podstawowe zastosowania przecinka

• Przecinek oddziela i wydziela, a także wskazuje miejsce na oddech. Generalnie używamy przecinka wtedy, gdy chcemy oddzielić słowa będące elementami wyliczenia, np.:
Kup: mleko, masło, chleb, rzodkiewki i szczypiorek.
oraz oddzielając w wypowiedzeniu poszczególne zdania składowe:
Kup, kiedy będziesz w centrum, kwiaty dla babci.
→ W funkcji wyodrębniania można zastąpić przecinek nawiasami lub myślnikami. Przyjęło się, że myślniki oznaczają wydzielenie mocniejsze niż przecinki, a słabsze niż nawiasy.

Sytuacja problematyczna
Dla wielu niejasna jest sytuacja, w której po zakończeniu zdania wtrąconego znajduje się spójnik, przed którym zazwyczaj nie stawia się przecinka: i, oraz, albo itd. Jednak, gdy mamy do czynienia z wtrąceniem, przecinek jest konieczny:
Doskonale gotuję, tak przynajmniej twierdzi moja matka, i zawsze wiem, jak dogodzić gościom.

• Przecinek stawiamy przed wyrazami wprowadzającymi zdanie podrzędne, są wśród nich m.in.: aby, aczkolwiek, bo, bowiem, dlatego, ponieważ, ile, jak, jeżeli, kiedy, mimo że, po czym, podczas gdy, skoro, tym bardziej że, w razie gdyby, że, żeby itd.
Sytuacja problematyczna
– Trzeba pamiętać, że nie stawia się przecinka w utartych zwrotach i frazeologizmach wprowadzanych przez niektóre z wymienionych spójników, np.:
jak z bicza trzasł, kto wie co, leżeć jak ulał, nie wiadomo kiedy, nie wiedzieć po co, po raz nie wiem który, uciec gdzie pieprz rośnie, wiedzieć co w trawie piszczy
– Często trzeba się jednak zastanowić, w jakiej funkcji występuje dany zwrot – nie zawsze będzie on frazeologizmem. W tym wypadku przecinek może mieć duże znaczenie, np.
Nie wiadomo kiedy urosła nam sterta śmieci. – Niepostrzeżenie urosła nam sterta śmieci.
Nie wiadomo, kiedy urosła nam sterta śmieci. – Ciężko powiedzieć, kiedy urosła nam sterta śmieci.

• Przecinek należy postawić przed imiesłowami zakończonymi na -ąc, -łszy, -wszy, np.:
Patrząc z bliska na ekran, psujesz wzrok.
Szedł, przeklinając, krawędzią chodnika.
→ Wyjątkiem jest imiesłów wyjąwszy, którego nie oddziela się przecinkiem od reszty zdania:
Wyjąwszy słodycze nie miał żadnych słabości.

Sytuacja problematyczna
– Nie stawia się przecinka pomiędzy zwrotem imiesłowowym a poprzedzającym go spójnikiem lub zaimkiem względnym, np.:

Nie spodziewał się, że skończywszy test wcześniej, będzie musiał czekać na resztę egzaminowanych.
Gonzalo pędem biegł z obawy, żeby tamci jemu w tłumie nie zginęli, i odnalazłszy ich, mnie znaki dawał, bym pośpieszał. (W. Gombrowicz)
Jednak, gdy zdecydujemy, że po spójniku pojawia się zdanie wtrącone, można zastosować przecinek, np.:
Powiedziała, że ma dość naszego towarzystwa i obróciwszy się na pięcie, wyszła.
Powiedziała, że ma dość naszego towarzystwa i, obróciwszy się na pięcie, wyszła.

Różnica między tymi zdaniami jest taka, że w pierwszym tylko informuje się o dodatkowych okolicznościach, w drugim zawieszenie głosu wprowadza informację o dramatyzmie sytuacji.

Podczas gdy użycie przecinków w języku polskim podlega określonym regułom gramatycznym, podobna dbałość o szczegóły jest wymagana w przypadku kasyn online. Tak jak niewłaściwy przecinek może zmienić znaczenie zdania w języku polskim, tak staranne rozważenie i przestrzeganie warunków jest kluczowe w kontekście kasyn online, aby uniknąć nieporozumień i zapewnić płynną rozgrywkę. Czytaj więcej tutaj.

• Przecinkiem oddzielamy także zdania współrzędne bezspójnikowe, a także te połączone spójnikami:
– przeciwstawnymi: a, ale, inaczej, jednak, lecz, natomiast, przecież, raczej, tymczasem, wszak, np.
Kasia próbowała mówić, ale raz po raz ktoś jej przerywał.
– wynikowymi: więc, dlatego, toteż, to, zatem, stąd, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, przeto, tedy, np.
Nie rozumiała wykładu, dlatego zadawała pytania.
– synonimicznymi: czyli, to jest, to znaczy, innymi słowy, np.:
Pójdziemy tam po obiedzie, czyli koło 17.
Nie rozdzielamy przecinkiem natomiast zdań współrzędnie złożonych połączonych spójnikami łącznymi (i, oraz, tudzież, i zarazem), rozłącznymi (albo, lub, bądź, czy), wyłączającymi (ani, ni).
Sytuacja problematyczna
Te same spójniki mogą pełnić różne funkcje:
– i może występować w funkcji wynikowej, w takiej sytuacji stawiamy przed nim przecinek:
Zaczęła się sesja egzaminacyjna, i wzięli się do nauki. (i = więc)
– wyraz czy może wprowadzać zdani podrzędne, a wtedy jest poprzedzany przecinkiem.
Nie wiedział, czy dobrze zrobił.

W sytuacjach, których nie uwzględniliśmy w tym wpisie, warto zajrzeć do zasad interpunkcyjnych zapisanych w słowniku języka polskiego, który dostępny jest także w wersji internetowej: http://so.pwn.pl/zasady.php