Tłumaczenia techniczne – wiedza, precyzja i doświadczenie

„Nowe technologie zmieniają strukturę naszych zainteresowań: sprawy, o których myślimy. Zmieniają charakter naszych symboli: nasze narzędzia myślenia. Zmieniają też naturę naszej społeczności: arenę, na której rozwija się nasza myśl”.[1]

W powyższy sposób Neil Postman, amerykański filozof, medioznawca i krytyk kultury, odniósł się do następstw rozwoju dziedziny, którą jest technika. Ma ona niewątpliwie ogromny wpływ na życie każdego z nas. Odpowiednio wykorzystane nowinki techniczne potrafią ułatwić życie nie tylko jednostki, ale i całych społeczeństw.

Czy da się w jednoznaczny sposób zdefiniować obszar, jakim jest technika? Pojęcie to cechuje się ogromną wielowymiarowością, może być zatem rozpatrywane z różnych perspektyw. Warto jednak sięgnąć do najbardziej ujednolicającego źródła – Słownika Języka Polskiego – w którym czytamy:

technika

1. «wiedza na temat praktycznego wykorzystania osiągnięć nauki w przemyśle, transporcie, medycynie itp.; też: praktyczne wykorzystanie tej wiedzy»[2]

Technika towarzyszy nam codziennie – zarówno w sytuacjach powszednich, jak i w biznesie. Jednak, aby móc prawidłowo i bezpiecznie korzystać z jej dobrodziejstw, poszerzać swoją wiedzę w tym zakresie czy rozwijać firmę w branży technicznej, konieczne jest istnienie rzetelnie przygotowanych treści technicznych. Na czym polega ich specyfika, jakie teksty techniczne najczęściej trafiają do tłumaczenia oraz jakie kompetencje musi posiadać tłumacz, który dokonuje przekładu? Spieszymy z tłumaczeniem.

ETAPY POWSTAWANIA TEKSTÓW TECHNICZNYCH

Tłumaczenie techniczne jest medium, dzięki któremu zarówno język, jak i dyskurs oraz komunikacja swobodnie współistnieją na całym świecie.

Teksty techniczne – takie jak ulotki, instrukcje obsługi itp. – zupełnie inaczej niż np. w przypadku tekstów literackich, podlegają standaryzacji w kwestii treści oraz formy. Różnorodność rozwiązań formalnych jest w tym wypadku zbędna, a nawet niewskazana. Zastosowanie podobnych form i zwrotów znacznie ułatwia korzystanie z tego typu tekstów, zapobiega powstawaniu wieloznaczności i niejasności. Ponadto jest to doskonałe rozwiązanie, gdy teksty te mają zostać później przetłumaczone.

Warto, przed tworzeniem tekstów technicznych, ustanowić kilka zasad, których w trakcie procesu będzie się przestrzegać. Zabieg ten zmniejsza koszty poprzez przyspieszenie powstawania tekstu oraz tłumaczeń. Ponadto realizowanie zdefiniowanych reguł pisania sprawia, że tekst staje się jasny i klarowny – na czym zyskuje zarówno tłumacz, który nie musi dopytywać o niezrozumiałe czy wieloznaczne fragmenty, jak i czytelnik. Dzięki zastosowaniu zasad maleje ilość błędów – dotyczy to nie tylko tekstów źródłowych, ale i tłumaczeń. Tekst napisany zgodnie z racjonalnymi regułami wygląda również bardziej profesjonalnie, a co za tym idzie, staje się bardziej wiarygodny.

7 dobrych praktyk pracy nad tekstami technicznymi:

1. Analiza

Pracę należy rozpocząć od przeanalizowania kluczowych danych i celów, na których bazie tekst ma powstać. Należy też zebrać niezbędne materiały i przeanalizować wiadomości w nich zgromadzone, a następnie wybrać te, które będą wykorzystane.

2. Planowanie

W tej fazie określany jest ogólny zakres projektu oraz przebieg wszystkich jego etapów. Należy ustalić harmonogram prac. Powinny zostać też wybrane osoby odpowiedzialne za wykonanie projektu i zarządzanie nim.

3. Wybór zasad

Na tym etapie należy spisać zasady, którymi mają posługiwać się wszyscy piszący danego typu teksty – reguły powinny dotyczyć kompozycji tekstu, a także używanej w nim terminologii. Ustalając słownictwo, trzeba skorzystać z literatury fachowej, odnosząc się przy tym do tekstów tworzonych przez prawdziwe autorytety w danej dziedzinie.

4. Zapoznanie pracowników z zasadami

Zasady te przedstawiamy w formie pisemnej, choć zdecydowanie lepszym sposobem byłyby jednak warsztaty, podczas których można zarówno przekonać pracowników do słuszności ich wprowadzania, jak również, w sposób praktyczny, przećwiczyć ich stosowanie.

5. Tworzenie tekstów

W tej fazie autorzy, tworząc teksty, odwołują się do ustalonych wcześniej zasad. Szczególnie istotne i pomocne może się to okazać w przypadku osób, które na co dzień nie piszą, ale mają dużą wiedzę z danej dziedziny. Specjaliści nie przywykli do wyrażania swoich myśli na piśmie. Dzięki otrzymanym zasadom będą mogli zrobić to bez zastanawiania się nad formą tekstu.

6. Monitorowanie

Osoby zarządzające projektem powinny sprawdzać, jak przebiegają jego poszczególne fazy oraz zweryfikować, jak radzą sobie autorzy i czy pracują zgodnie z zasadami.

7. Ulepszenia

Warto poprosić autorów, by podczas pracy nad tekstem spisywali uwagi, które nasuną im się w kwestii stosowanych reguł. Następnie należy je przeanalizować, a także ulepszyć przy ich pomocy zasady, które mogą zostać wykorzystane przy kolejnych projektach.

Powyżej przedstawione zasady przydają się, zwłaszcza gdy tekstów jest więcej, a tworzą je różne osoby – dzięki temu można utrzymać je w spójnej stylistyce, do której przyzwyczajeni są odbiorcy. Trzeba jednak pamiętać, że nawet gdy za teksty odpowiedzialna jest jedna osoba, stosowanie zasad zdecydowanie ułatwi i usprawni jej pracę.

CZYM SĄ TŁUMACZENIA TECHNICZNE?

Określeniem tłumaczenie techniczne nazywa się rodzaj przekładów podręczników, instrukcji, specyfikacji itp., czyli takich, które zawierają specyficzne dla danej dziedziny słownictwo, szczegółowo opisują tę dziedzinę lub zawierają informacje technologiczne. Nie każdy tekst posługujący się charakterystyczną nomenklaturą może być zakwalifikowany jako techniczny.

Tłumaczenia techniczne obejmują przekłady różnego rodzaju tekstów specjalistycznych i wymagają wysokiego poziomu umiejętności językowych (m.in. opanowania właściwej terminologii i pisania w konwencji), a także szerokiej wiedzy dziedzinowej (zgodnie z ISO 17100:2015).

W tłumaczeniach technicznych bardzo istotna jest spójna i konsekwentna terminologia oraz pewna oficjalna schematyczność. Ze względu na powtarzalność i przewidywalność tekstów technicznych szczególne znaczenie dla tłumacza ma możliwość zastosowania nowoczesnych komputerowych narzędzi, takich jak np. programy typu CAT (Computer Aided Translation). Tłumaczenia techniczne wymagają od tłumacza zachowania równowagi pomiędzy formą i treścią tekstu – na cechy tłumaczenia technicznego składają się zarówno jego charakterystyczna forma językowa, jak i sensu stricto techniczny tekst.

W translatoryce tłumaczenia techniczne zostały oficjalnie zdefiniowane około 1960 roku. Obecnie są to najczęściej wykonywane tłumaczenia profesjonalne – ponad 90% wszystkich tłumaczeń sporządzanych jest przez wyspecjalizowanych, profesjonalnych tłumaczy technicznych.

W tekstach technicznych zrozumienie kontekstu kulturowego jest równie ważne, jak umiejętności językowe. W wypadku takich tłumaczeń dwie różne kultury mogą wykazywać drastyczne różnice w pisaniu tekstów technicznych, nawet wtedy, gdy obie pracują w tym samym języku docelowym, dlatego inaczej tłumaczy się np. na język portugalski kontynentalny, a inaczej na wersję brazylijską. To samo dotyczy afrykańskich francuskich, zamorskich angielskich itd.

Uwidocznia się to nie tylko w kwestii formatów daty i godziny, jednostek miar i walut, lecz także w obieraniu konkretnych strategii retorycznych, dyskursów i rozbieżności w celach. Przykładem może być test przeprowadzony na powszechnie dostępnych oficjalnych tłumaczeniach Deklaracji Praw Człowieka według Organizacji Narodów Zjednoczonych[3]. Zanalizowano wówczas korelacje między siedmioma wersjami językowymi dokumentu. W obrębie tych siedmiu języków wspólne słowa, takie jak „ludzie”, „jednostka”, „człowiek”, „naród”, „prawo”, „wiara” i „rodzina”, miały względem siebie odmienne poziomy ważności w dokumencie. Podczas gdy w języku arabskim słowo „człowiek” wykazuje bardzo wysoki poziom znaczenia w tekście, w innych językach na podobnym poziomie znajdują się słowa takie jak „osoba” czy „jednostka”. Pokazuje to, że w treści nawet dobrego tłumaczenia nieodpowiednie użycie słów, bez znajomości subtelnych różnic kulturowych, może doprowadzić do zatracenia istoty albo zupełnej zmiany pierwotnego znaczenia tekstu.

W wypadku tekstów technicznych niepełna baza wiedzy kulturowej – lub jej brak – może być dramatyczna w skutkach i doprowadzić np. do nieskutecznego i nieczytelnego ostrzeżenia o zagrożeniu. Różne paradygmaty wiedzy i różne strategie retoryczne mogą skłonić ludzi do reagowania na naprawdę bardzo różne sposoby. Zrozumienie kontekstu kulturowego musi być więc priorytetem, zwłaszcza w wypadku komunikatów i ostrzeżeń, których nie brak w tekstach technicznych. Rozbieżność definicji pojęć i niespójne paradygmaty wiedzy kulturowej wskazują na potrzebę uważnego określania grupy docelowej oraz odpowiedniego doboru słów we wszelkich komunikatach. To, co jest właściwe dla jednej grupy odbiorców, może zupełnie nie wywrzeć odpowiedniego wrażenia na innej grupie. Porównując komunikację dotyczącą ryzyka w górnictwie w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, można zauważyć różnice między postrzeganiem tego, kto jest odpowiedzialny za promowanie bezpieczeństwa w miejscu pracy. Podczas gdy jedna kultura utrzymuje, że zobowiązany do tego jest pracownik, druga wskazuje na odpowiednich instruktorów lub regulaminy.

Mimo że z reguły uważa się, iż zagrożenia, ostrzeżenia lub przestrogi są często ważnymi i obiektywnymi elementami dokumentów technicznych, profesjonalny tłumacz musi rozumieć, jak niuanse wrażliwości kulturowej mogą wpływać na skuteczność przetłumaczonego komunikatu w danej grupie. Z kolei próby przekazywania treści w jak najbardziej internacjonalny, uniwersalny i pozbawiony kulturowych zabarwień sposób być może rozwiązują problem z samą czytelnością komunikatu, lecz badania wykazują, że komunikat może bardzo stracić na swojej mocy i sile perswazji[4].

Tłumacze techniczni muszą być cały czas świadomi, że kultura i jej konteksty mają ogromny wpływ na Internet. Różne języki, wpływ wrażliwości narodowych i przyzwyczajenia niejako formują sposób korzystania z Sieci na całym świecie. Aby skutecznie dotrzeć do różnych grup docelowych w dziedzinie komunikacji technicznej, trzeba wykorzystać wiedzę i strategię opracowaną przez wielu specjalistów i inżynierów. Technologia może sprawić, że komunikacja międzykulturowa będzie łatwiejsza i bardziej czytelna. Bardzo często kluczem do porozumienia jest płaszczyzna etyki. Tradycyjne modele podejmowania decyzji mogą być implementowane w przypadku lokalizowanych tekstów technicznych, jednakże profesjonaliści unikają takich zastosowań ze względu na ryzyko stereotypowości czy etnocentryzmu.

Ponieważ technologia umożliwia łatwą i szybką komunikację, świat podąża w kierunku stania się ogromną globalną społecznością. W obliczu takich zmian, podczas komunikowania się z ludźmi z różnych stron, trzeba mieć na względzie również konteksty kulturowe. Zamiast pracować na całym świecie w wielu językach, niektórzy zaproponowali ideę posługiwania się językiem angielskim jako podstawowym dla globalnej komunikacji. Lingua franca, bo tak nazwano ten projekt, zakłada język angielski jako wspólny dla świata. Jednak angielski jako lingua franca ma różne konsekwencje dla zakresu komunikacji technicznej. Szczególnie w wypadku tłumaczeń technicznych tłumacze, którzy są native speakerami języka angielskiego, czasem wykazują tendencję do przyjmowania tylko jednego kontekstu tłumaczenia. Konsekwencją obrania jako priorytetu samego procesu translacji z języka angielskiego i na język angielski jest pozbawienie przekładów kulturowych kontekstów. Wówczas cel i sens lokalizacji zostają w najlepszym przypadku sprowadzone jedynie do kultury anglosaskiej, a w najgorszym pozbawione jakiegokolwiek zabarwienia. W tym miejscu warto wspomnieć o STE (Simplified Technical English) – uproszczonej odmianie języka angielskiego stworzonej m.in. w celu efektywnego tworzenia (i przyswajania) dokumentacji technicznych – szczególnie w sektorze lotniczym.

Badania wykazały, że anglojęzyczne nastawienie w ramach komunikacji i tłumaczeń technicznych ma negatywny wpływ na hiszpańskojęzycznych mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Odzwierciedlało się to zarówno w drastycznie pogarszającej się jakości tłumaczeń hiszpańskich, jak i w malejącej ich liczbie. Brakowało wówczas m.in. instrukcji obsługi różnych urządzeń elektronicznych, a dostęp do nielicznych, które pozostały, był wtedy bardzo ograniczony.

Problem się pogłębia gdy mówimy o słowach, które nie są łatwe do przetłumaczenia. Słowo jest uważane za nieprzetłumaczalne, gdy np. nie ma bezpośrednio odpowiadającego mu słowa w języku docelowym lub gdy wymaga ono innych słów do jego opisania. W innym przypadku także, gdy posiada ważne konotacje kulturowe z języka źródłowego, które są trudne do zrozumienia dla odbiorców spoza tej kultury (lub/oraz „czasów”).

Jednym z wielu przykładów takich słów może być niemieckie fernweh oznaczające „tęsknotę za miejscem, w którym nigdy wcześniej się nie było”. Ilustruje ono nieprzekładalność z powodu braku odpowiedniego słowa w języku polskim. Badania wykazują, że w wypadku słów nieprzetłumaczalnych w tłumaczeniach technicznych niektórzy tłumacze uciekają się często do pomijania tych słów całkowicie! Jest to zupełnie nieprofesjonalna taktyka, która może mieć naprawdę poważne konsekwencje. Tłumaczenia techniczne nie mogą więc korzystać tylko z języka angielskiego jako lingua franca.

Koncepcja utrzymania komunikacji technicznej w językach innych niż angielski ma szczególne znaczenie w krajach o dużym odsetku osób wielojęzycznych.

TŁUMACZ TECHNICZNY – UMIEJĘTNOŚCI I KOMPETENCJE

Technika to obszar zajmujący się praktycznym zastosowaniem osiągnięć naukowych. Prowadzi zatem do rozwoju takich gałęzi jak medycyna, transport czy przemysł, które niewątpliwie sprawiają, że ludzkość nie stoi w miejscu. Zarówno nauka, jak i technika wymagają ogromnej precyzji nie tylko od osób prowadzących działania w tych obszarach, ale także od tych, którzy przebieg tych działań dokumentują i opisują. Dotyczy to także tłumaczy – przekład tekstów specjalistycznych wymaga solidnej wiedzy w danym zakresie, dlatego należy go powierzać fachowcom.

Tłumacz techniczny jest nie tylko pośrednikiem w komunikacji technicznej, lecz także konstruktorem dyskursu, pewnej formy organizacji języka techniki poprzez dobieranie odpowiednich słów o konkretnym znaczeniu. Często tłumacz techniczny może oficjalnie podjąć się roli twórcy tekstów technicznych. Bardzo często zleceniodawcy oczekują, że przetłumaczone teksty techniczne będą nie tylko nowymi „opakowaniami” starej treści, ale też same ustanowią zupełnie nową jakość i znaczenie, co podkreśla bardzo ważną rolę, jaką odgrywają tłumacze w tej dziedzinie.

Podobnie jak np. inżynier ds. lokalizacji, tłumacz techniczny musi mieć wieloaspektową wiedzę i umiejętności. Oprócz teoretycznych kwalifikacji i zdolności językowych tłumacz ten musi rozumieć przedmiot danego tekstu, znać pewne mechanizmy psychologii poznawczej, inżynierii użyteczności oraz komunikacji technicznej. Są to niezbędne narzędzia pracy profesjonalnego tłumacza technicznego. Ponadto większość tłumaczy technicznych pracuje w zakresie specjalistycznej dziedziny, takiej jak np. medycyna lub IT, która wymaga bardzo szerokiego zakresu wiedzy i odbycia specjalistycznych szkoleń.

Tłumaczenie techniczne wymaga solidnych umiejętności technologicznych, zwłaszcza jeśli tłumacz zdecyduje się używać programów komputerowych wspomagających tłumaczenie. Wiele translatorów w postaci darmowych wyszukiwarek jest dostępnych w Internecie. Jednakże w dziedzinie komunikacji technicznej prym wiodą specjalistyczne, profesjonalne programy typu CAT (np. Trados lub MemoQ), które pozwalają przetłumaczyć ogromne ilości tekstu (dzięki bazie danych tzw. bazie tłumaczeniowej) w krótkim czasie. Tłumaczenia techniczne zawierają bardzo dużą liczbę powtórzeń (zasady bezpieczeństwa, klauzule narzucone przepisami prawa itd.). Bywa też tak, że zdania różnią się od siebie zaledwie kilkoma słowami, własnościami lub oznaczeniami. W takich sytuacjach zupełnie naturalną i logiczną czynnością jest skorzystanie z wcześniej przetłumaczonych fraz, skopiowanie ich i wklejenie (po dokonaniu ewentualnych poprawek) we właściwe miejsce. Właśnie w takich momentach z pomocą przychodzą programy typu CAT.

Ich działanie oparte jest na bazie danych zawierającej wcześniej wykonane tłumaczenia. Systemy tłumaczenia maszynowego działają na zupełnie innych zasadach. Maszyna pracuje w ramach wytycznych opracowanych przez językoznawców, a po podpięciu – do silnika przedtłumaczania maszynowego – sieci neuronowej i korpusu danych treningowych, uzyskujemy względnie poprawne tłumaczenia – tekst wymaga jedynie tzw. editingu post-maszynowego. Tłumaczenia techniczne wykonywane przy użyciu narzędzi CAT bazują na tłumaczeniach ludzkich wykonanych wcześniej przez tłumaczy dobranych do obsługi danego klienta.

Mimo że teksty techniczne na pierwszy rzut oka mogą wydawać się bardzo formalne, uniwersalne i pozbawione indywidualnego charakteru, bardzo istotnym czynnikiem w ich tłumaczeniach jest kontekst kulturowy i specyficzne cechy kulturowe.

Dobry tłumacz techniczny posiada kwalifikacje i kompetencje językowe, dziedzinowe oraz warsztatowe – m.in. umiejętności z pogranicza technical writingu, czyli – najlepsi z najlepszych – tłumacząc zajmują się transkreacją treści technicznych (z zachowaniem rzetelności przekładu warstwy merytorycznej oraz znajomością i stosowaniem zaleceń dyrektywy maszynowej, jak również innych wytycznych branżowych). Tłumacz techniczny musi wiedzieć, w jaki sposób odtworzyć dokumentację techniczną w innym języku.

JAKIE TEKSTY NAJCZĘŚCIEJ TRAFIAJĄ DO TŁUMACZY TECHNICZNYCH?

Teksty techniczne bazują na danych – dotyczą one w głównej mierze cech fizycznych, budowy, zaleceń odnośnie do eksploatacji. Jak czytamy w abstrakcie artykułu pt. „Co to jest język techniczny”, autorstwa Edwarda Musiała[5]:

Adresowane do specjalistów teksty pisane i wypowiedzi ustne w sprawach techniki operują terminologią dziedziny, której dotyczą. Powinny być precyzyjne i logiczne oraz posługiwać się wewnętrznie spójnym systemem pojęć i terminów. Nie muszą być zrozumiałe dla przeciętnego odbiorcy, ale powinny być łatwo zrozumiałe i jednoznaczne dla adresatów. Tak się pisze podręczniki, poradniki i inne wydawnictwa szkoleniowe, a szczególnie ważne jest to w wypadku tekstów normatywnych, jak normy i przepisy techniczne, oraz w wypadku innych dokumentów technicznych jak ekspertyzy techniczne, warunki techniczne, dokumentacje techniczno-ruchowe, projekty, protokoły oględzin, prób i badań.

Jakie teksty trafiają zatem najczęściej to tłumaczy technicznych?

Dokumentacja konstrukcyjna

Dokumentacja konstrukcyjna stanowi ogół danych na temat stworzonego przedmiotu. Znajdują się one zarówno w dokumentacji opisowej, jak i na rysunkach technicznych. Głównymi cechami treści z tego obszaru powinny być:

• kompletność – w dokumentacji konstrukcyjnej nie może zabraknąć wszelkich danych na temat urządzenia, jakie są niezbędne do jego poprawnego i bezpiecznego uruchomienia oraz użytkowania;
• jednoznaczność – w tekstach technicznych nie ma miejsca na dowolność interpretacji. Każdy odbiorca dokumentacji konstrukcyjnej musi odbierać jej przekaz dokładnie tak, jak autor.

Ponadto poszczególne elementy dokumentacji konstrukcyjnej winny być wykonywane według dokładnie sprecyzowanych norm państwowych lub, jeśli takie nie istnieją, branżowych.

INSTRUKCJA MONTAŻU, OBSŁUGI, INSTALACJI, KONSERWACJI…

Instrukcje także powinny zawierać wszelkie istotne dane na temat ich użytkowania. Należy jednak pamiętać, że odbiorcami tego typu tekstów mogą być nie tylko osoby dorosłe. Wszak istnieją także zabawki lub sprzęty przeznaczone dla dzieci i młodzieży. Dlatego tak istotne jest w instrukcjach obsługi dostosowanie języka do grupy docelowej. Ponadto autor musi pamiętać o jednoznacznych komunikatach, które nie pozostawiają wątpliwości oraz o zachowaniu chronologii: „[…]wrzucić do miski wszystkie składniki i włączyć funkcję mielenia po uprzednim […]”. Taka konstrukcja zdania jest nieakceptowalna, gdyż – jak się okazuje – należało zrobić coś jeszcze (przed zmieleniem), a użytkownik dowiedział się o tym zbyt późno (najprawdopodobniej po włączeniu funkcji mielenia). Jeśli instrukcja zawiera ilustracje wraz z podpisami, trzeba dopilnować, aby format tekstu nie wprowadzał chaosu i nie wywoływał niejasności.

Przy tworzeniu instrukcji obsługi trzeba pamiętać o wielu ważnych kwestiach. Najważniejsze jest, by efektem pracy był dokument, który jest przyjazny i łatwy w odbiorze dla użytkownika. Poza tym musi zawierać wszystkie niezbędne informacje. Muszą one być także w odpowiedni sposób pogrupowane.

Twórcy instrukcji obsługi często zadają sobie pytania, jak ona powinna wyglądać, co dokładnie powinno się w niej znaleźć, jakie informacje są w niej konieczne, a jakie zbędne.

Standard IEC 82079-1 ma ułatwić im zadanie, można znaleźć w nim bowiem sporo regulacji na temat tego, jak należy redagować instrukcje. Przeczytać w nim można m.in. odpowiedzi na pytania:

• Jakie kwalifikacje powinni mieć twórcy i tłumacze instrukcji?
• Jak powinna wyglądać instrukcja obsługi – jakie fonty są odpowiednie, co powinno być przemyślane podczas opracowywania layoutu i konspektu, jakiego stylu języka powinno się używać?
• Jak powinny być zorganizowane, zaprojektowane i wyróżnione w instrukcji informacje dotyczące bezpieczeństwa?

Instrukcje stworzone zgodnie ze standardem będą czytelne, klarowne, a użytkownicy znajdą w nich wszystkie niezbędne informacje o działaniu danego sprzętu.

Jaka jest treść standardu?

Standard zawiera 7 rozdziałów.

Regulacje dotyczące procesu tworzenia instrukcji

W IEC 82079-1 uwzględniono kilka ważnych kwestii dotyczących procesu tworzenia instrukcji obsługi. Sugeruje się w nim, że pisanie powinno zostać poprzedzone oceną zagrożeń, po to, aby mogły one zostać wymienione w dokumencie. Ponadto wskazuje się w nim na konieczność dokonania analizy grupy docelowej – to, do kogo kierowany jest dokument, decyduje o tym, jakiego języka będzie się w nim używać, jakie pojawią się w nim terminy i jaką formę przybierze.

Regulacje dotyczące twórców i tłumaczy instrukcji

W IEC 82079-1 zawarto wytyczne dotyczące osób, które pracują nad instrukcjami. Od osób piszących instrukcje wymaga się dużych umiejętności komunikacyjnych, zwłaszcza w zakresie komunikacji technicznej, doskonałego opanowania języka, w którym instrukcja powstaje, oraz wiedzy na temat organizacji procesów workflow dla tworzenia instrukcji. Najważniejsze jednak, by osoby tworzące instrukcje doskonale znały określone urządzenie, a także miały wszelką niezbędną wiedzę na tematy z nim związane. Nie jest przy tym istotne, w jaki sposób ją zdobędą – może ona wynikać z wykształcenia, doświadczenia zawodowego, a można też zdobyć ją w trakcie szkolenia.

Podobne wymagania kierowane są w stronę tłumaczy – oni również muszą wykazywać właściwy poziom wiedzy specjalistycznej i znać funkcję danego urządzenia. Oczywisty jest także wymóg doskonałej znajomości języka źródłowego i docelowego. Tłumacz znać musi także naturę komunikacji technicznej i normy dotyczące budowy instrukcji.

Zasady dotyczące fragmentów o bezpieczeństwie

Kwestie związane z bezpieczeństwem są niezwykle istotnym elementem instrukcji obsługi. Z nich klient dowiaduje się, jakie zagrożenia wiążą się z niewłaściwym użytkowaniem sprzętu i w jaki sposób należy ich unikać. Informacje te należy przekazywać w ustalony – jasny i klarowny dla użytkownika – sposób. IEC 82079 reguluje pewne aspekty z tym związane. Tworzenie instrukcji musi poprzedzić rzetelna analiza ryzyka, podczas której podejmie się decyzje o tym, jakie wiadomości o niebezpieczeństwie i konsekwencjach niewłaściwego używania trzeba przekazać użytkownikom. Należy też pamiętać, że wiadomości muszą być przekazywane sensownie, z rozmysłem trzeba też zdecydować, które informacje o bezpieczeństwie powinny zostać zawarte na początku instrukcji, które w poszczególnych rozdziałach związanych z określonymi aspektami użycia sprzętu, a które zawrzeć trzeba w specjalnym rozdziale poświęconym bezpieczeństwu. Przy czym należy powiedzieć, że konieczność takiego rozdziału jest tu po raz pierwszy określona w międzynarodowym standardzie.

Jak zastosować standard?

Wprowadzenie standardu w życie znacznie podniesie jakość tworzonych instrukcji obsługi. Jednak przed jego wdrożeniem trzeba dokładnie go przeanalizować i sprawdzić, które ustalenia już są stosowane, a które faktycznie są nowością. Korzystne będzie stworzenie listy zaleceń standardu, które trzeba wdrożyć. Następnie należy zaplanować, w jaki sposób zapozna się z nim współpracowników i plan ten zrealizować. Kolejne kroki to już praca zgodna z zaleceniami i testowanie, czy faktycznie są one realizowane.

Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej

Karta charakterystyki (SDS/MSDS) zawiera dane na temat niebezpieczeństw wynikających z magazynowania danej substancji lub mieszaniny. Informuje także o jej odpowiednim magazynowaniu, obchodzeniu się z nią, a także o jej usuwaniu. Dzięki temu użytkownik jest w stanie podjąć odpowiednie kroki w celu zabezpieczenia zdrowia i życia, jak również środowiska w miejscu pracy. Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej składa się z kilkunastu sekcji, wśród których znajdują się przede wszystkim:

•  informacja o składzie substancji,
• identyfikacja zagrożeń,
• postępowanie w przypadku pożaru,
• dane toksykologiczne,
• informacje dotyczące przepisów prawnych.

Karta charakterystyki powinna być napisana językiem jasnym oraz precyzyjnym, bez nadużywania żargonu oraz skrótów.

PUBLIKACJE NAUKOWE

Artykuły naukowe dotyczą przeróżnych dziedzin i tematów. Są też tworzone z myślą o zróżnicowanych grupach docelowych – głównie dla profesjonalistów. To wszystko należy wziąć pod uwagę nie tylko podczas konstruowania ich treści, ale także w trakcie dokonywania przekładu. Najczęściej spotykane rodzaje publikacji naukowych to:

•  prace doktorskie i rozprawy habilitacyjne,
•  artykuły do czasopism naukowych,
•  publikacje naukowe dla instytutów badawczych,
•  abstrakty,
•  podręczniki i poszczególne rozdziały książek, skryptów czy monografii.

Jak już zostało wspomniane, tłumacz naukowy musi znać „od podszewki” branżę, z którą związane są tłumaczone publikacje. Ponadto należy zwrócić uwagę na kwestie redakcyjne, które w przypadku artykułów naukowych są specyficzne, a konwencje dotyczące zapisu np. cytatów mogą różnić się w języku wyjściowym i docelowym. Nieoczywisty bywa również temat formatu stosowanych cytatów. Mogą one bowiem składać się z różnych znaków interpunkcyjnych lub być wyróżniane kursywą. Pewnym wyzwaniem jest także bibliografia, co do zapisu której wymogi w różnych krajach czy środowiskach także mogą być odmienne.

TŁUMACZENIA TECHNICZNE NA JĘZYK NIEMIECKI

Rynek niemieckojęzyczny jest bardzo atrakcyjny dla wielu firm, które są zainteresowane rozszerzeniem swojej działalności w skali globalnej, dlatego też zapewnienie wysokiej jakości tłumaczeń dokumentacji z języka źródłowego jest niezwykle ważne, gdy chce się dotrzeć do niemieckiego konsumenta.

Teksty techniczne rządzą się pewnymi prawami i podobnie jak w przypadku kilku innych języków, ich tłumaczenie na język niemiecki stawia przed tłumaczem specyficzne wyzwania. Poznanie i zrozumienie wymagań odbiorców przy jednoczesnym przestrzeganiu tych praw może w znacznym stopniu przyczynić się do wykonania udanego tłumaczenia.

Ważniejsze czynniki wpływające na tłumaczenie tekstów technicznych na język niemiecki:

• Lokalne różnice językowe: Język niemiecki jest używany przez ponad 100 milionów ludzi na całym świecie, m.in. w takich krajach, jak Niemcy, Austria, Szwajcaria czy Lichtenstein. Mimo że w wyniku standaryzacji języka niemieckiego powstała jego literacka forma, tzw. Hochdeutsch, nadal jednak istnieją ogromne różnice pomiędzy odmianami tego języka używanymi w różnych krajach i regionach, a nawet niuanse językowe różniące się między sobą w poszczególnych miastach.
• Styl pisania: Anglojęzyczna dokumentacja techniczna jest zwykle pisana w nieco osobistym stylu. Natomiast niemieckojęzyczna ma zazwyczaj bardziej formalny i autorytatywny ton, musi ona brzmieć profesjonalnie i niekoniecznie potocznie. Chociażby rozróżnienie „Sie” i „du” sprawia Anglikom niemałe trudności, dlatego też ważne jest poznanie preferencji odbiorców jeszcze przed rozpoczęciem projektu tłumaczeniowego.
• Wymogi prawne: Dobrym przykładem mogą być tutaj samorządy pracownicze, które odgrywają znacznie większą rolę w Niemczech niż np. w Stanach Zjednoczonych. Dosłownie wszystko, począwszy od negocjowania umów, poprzez ustalanie limitów pracy w godzinach nadliczbowych lub w weekendy, a skończywszy na rodzaju języka i tonu użytego w podręcznikach szkoleniowych, może wymagać wcześniejszego sprawdzenia i zatwierdzenia przez te samorządy, dlatego też ważne jest zrozumienie wszelkich niuansów oraz oparte na nim planowanie.
• Wiedza na temat lokalnych standardów: Tłumaczenie tekstu technicznego na język niemiecki nie jest tylko prostym tłumaczeniem samej jego treści. Aby poprawnie przetłumaczyć taki tekst, poza wspomnianymi wyżej kwestiami, należy uwzględnić także lokalne standardy, takie jak formy zapisu liczb i walut czy też formaty zapisu daty. Poza tym trzeba dostosować informacje do lokalnych przepisów oraz do obowiązujących standardów branżowych, norm i rozporządzeń.

Najlepsze praktyki lokalizacji:

• Utworzenie kompetentnego zespołu specjalistów: Na czele zespołu pracującego nad danym projektem tłumaczeniowym powinien stać główny menedżer projektu, przy czym najlepiej, jeśli jest to osoba znająca język docelowy oraz miejscową kulturę. Dzięki temu weryfikatorzy, którzy często znają język docelowy o wiele lepiej niż język źródłowy, mogą za jego pośrednictwem porozumiewać się z zespołem w swoim ojczystym języku. Poza tym w skład zespołu powinni wchodzić specjaliści w zakresie tematyki projektu oraz lingwista, którego zadaniem jest odpowiadanie na ewentualne zapytania w kwestiach językowych zgłaszane przez klienta końcowego oraz/lub weryfikatorów.
• Opracowanie glosariusza: Znaczenia angielsko-niemieckiego dziedzinowego glosariusza nie sposób przecenić. Decydujące dla powodzenia każdego projektu tłumaczeniowego jest ustalenie m.in. kluczowej terminologii technicznej oraz nazw handlowych produktów, co pozwala na stworzenie glosariusza, który powinien zostać sprawdzony i zatwierdzony przez weryfikatorów (oraz klienta – w wyjątkowych przypadkach) przed rozpoczęciem tłumaczenia. Stworzenie glosariusza jest najskuteczniejszym sposobem zapewnienia spójności terminologicznej w obrębie danego tekstu z jednoczesnym uwzględnieniem preferencji klienta.
• Pamięć tłumaczeniowa: W przypadku tłumaczeń tekstów technicznych wskazane jest wykorzystanie pamięci tłumaczeniowych, ponieważ tego typu teksty zawierają dużą liczbę powtarzających się zwrotów i pojęć. Pamięć tłumaczeniowa – jak wspominano wyżej – pozwala na ponowne wykorzystanie już raz przetłumaczonego tekstu, zwiększenie spójności tłumaczenia, redukcję kosztów oraz skrócenie terminu realizacji zlecenia.
• Weryfikacja i zatwierdzenie tłumaczenia przez klienta końcowego: Informacja zwrotna uzyskana dzięki weryfikacji tłumaczenia przez klienta końcowego jest istotnym elementem całego procesu lokalizacji. Mimo że od dostawcy usług tłumaczeniowych można oczekiwać wolnych od błędów i gramatycznie poprawnych tłumaczeń o wysokiej ogólnej jakości, to jednak nawet najlepsze tłumaczenie nie jest w stanie zastąpić miarodajnej weryfikacji tłumaczenia przez klienta lub użytkownika końcowego, ponieważ pewne stylistyczne niuanse mogą zostać uwzględnione dopiero po jej przeprowadzeniu. Każda firma, która nosi się z zamiarem lokalizacji swojej dokumentacji technicznej i liczy na wysoką ogólną satysfakcję klienta, powinna traktować to jako priorytet. W przypadku braku miarodajnej weryfikacji i zatwierdzenia tłumaczenia przez klienta końcowego traci się okazję do uzyskania cennej informacji zwrotnej niejako „u źródła”, która gwarantowałaby, że marka firmy będzie właściwie przedstawiana za granicą.

Zrozumienie wymagań odbiorców oraz dostosowanie do nich – w sposób przekonujący – treści tłumaczeń z uwzględnieniem kulturowych niuansów i przy jednoczesnym przestrzeganiu najlepszych praktyk w branży to doskonały sposób zapewnienia skuteczności i efektywności realizacji projektów dotyczących niemieckojęzycznych tłumaczeń technicznych.

CZY SPECJALISTYCZNE PROGRAMY POMAGAJĄ W PROCESIE PRZEKŁADU?

Technologia zagościła już w każdej dziedzinie naszego życia. Na rynku pracy właściwie większość branż jest wspomagana zaawansowanymi narzędziami. Dotyczy to też tłumaczeń. Czy tłumacz google stanie się konkurencją dla ludzi, którzy zajmują się przekładem?

Trudno dziś wypatrywać tłumacza, który w swojej pracy bazuje jedynie na tradycyjnych słownikach. Wspierają go systemy, umożliwiające przesyłanie, monitorowanie i edytowanie dokumentów. Wyłapują one błędy, powtórzenia, proponują użycie określonych terminów w danym kontekście.

Opisywane narzędzia kryją się pod nazwą CAT, czyli Computer Aided Translation i mało który tłumacz jest w stanie wyobrazić sobie swoją pracę bez ich wsparcia.

Ogromną popularnością cieszy się także NMT, Neural Machine Translation. Dzięki temu systemowi tłumaczone są całe zdania, z uwzględnieniem kontekstu. NMT dobrze radzi sobie z morfologią i składnią, w niczym nie przypominając niezgrabnych treści, będących niegdyś efektem przekładu przez sztuczną inteligencję.

Czy specjalistyczne oprogramowania zawładną rynkiem i tłumacze staną się niepotrzebni? Nie ma obaw, każda technologia potrzebuje przecież profesjonalnego koordynatora i operatora.

USŁUGI TRANSLAX W SŁUŻBIE SOLIDNEGO PRZYGOTOWANIA TŁUMACZEŃ TECHNICZNYCH

Tłumacze Biura Tłumaczeń Translax posiadają nie tylko umiejętności językowe, lecz także kierunkowe wykształcenie, rozległą wiedzę specjalistyczną i pasję. Wszystko to składa się na doskonałe tłumaczenie tekstu i zachowanie stylistycznej i merytorycznej spójności przekładu. Każdy z przetłumaczonych materiałów poddawany jest wielokrotnej kontroli jakości.

Nasza oferta obejmuje tłumaczenia tekstów z różnych dziedzin. Niejednokrotnie pracujemy na materiale o bardzo zaawansowanej i niestandardowej tematyce. Dbamy o najwyższą jakość tekstu. Śledzimy nowe trendy i zmiany w poszczególnych gałęziach biznesu, m.in. w takich sektorach jak: IT, technika i technologia, transport, prawo, ekonomia i finanse, marketing i reklama, medycyna, farmacja itp. Biuro Tłumaczeń Translax tłumaczy m.in.: podręczniki użytkownika, książki serwisowe, instrukcje: instalacji, obsługi, konserwacji, serwisowania, szybkiego startu, dokumentacje maszyn i procesów technologicznych, dokumentacje DTR, specyfikacje techniczne urządzeń elektronicznych i elektrycznych, katalogi i broszury o charakterze technicznym.

Konkurencyjność rośnie w każdej branży. Zespół Translax posiada w swoich szeregach tłumaczy o bardzo fachowej wiedzy. Nasi eksperci wyposażeni są we wszystkie niezbędne narzędzia potrzebne do tłumaczeń specjalistycznych: biegłość językową, doświadczenie i wiedzę. Znajomość danych sektorów rynku i związanego z nimi języka pozwala zarówno na przetłumaczenie specyficznego tekstu, jak i na merytoryczne utrzymanie jego sensu. Dobre tłumaczenie nie jest bowiem oparte jedynie na doborze słów i ułożeniu ich w poprawne gramatycznie zdania.

Translax gwarantuje nie tylko najwyższą jakość tłumaczenia, lecz także możliwość znacznego obniżenia kosztów. Dzięki najnowocześniejszym narzędziom CAT zleceniodawca płaci tylko raz za unikatowe wyrażenia. Powtarzające się fragmenty tekstu są tłumaczone bezpłatnie.

Biuro Tłumaczeń Translax obsługuje wszystkie rodzaje plików graficznych i tekstowych, nawet w formatach wymagających specjalistycznego oprogramowania (Adobe InDesign, Framemaker, Photoshop, Illustrator, AutoCAD itp.).

Oferta biura Translax zawiera również kompleksowe usługi DTP, dzięki czemu możemy nie tylko przygotować do tłumaczenia pliki FM, INDD, czy PSD (i inne), lecz także wykonać skład typograficzny po tłumaczeniu zgodny z regułami danego języka docelowego. Dysponujemy zespołem grafików i specjalistów DTP, który zajmuje się składem typograficznym i przygotowaniem do druku. Tekst po tłumaczeniu zmienia swoją objętość – w wypadku tłumaczenia na język polski zwykle wydłuża się o kilkanaście procent, więc bez stosownej obróbki zwyczajnie nie zmieści się w oryginalnym układzie graficznym. Gotowy skład możemy przygotować do druku cyfrowego lub offsetowego zgodnie z dołączoną specyfikacją. Projekty do druku dostarczane są w postaci kompozytu, separacji CMYK lub gotowej impozycji.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu:

biuro@translax.eu

+48 22 201 28 66

www.translax.eu

[1] https://lubimyczytac.pl/ksiazka/129080/technopol-triumf-techniki-nad-kultura z dn. 18.08.2022.

[2] technika – definicja, synonimy, przykłady użycia (pwn.pl) z dn. 18.08.2022.

[3] http://en.wikipedia.org/wiki/Technical_translation z dn. 18.08.2022.

[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Technical_translation z dn. 18.08.2022.

[5] http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BWA0-0054-0001 z dn. 03.02.2022.